Dagelijks wordt je overspoelt door beelden en dwalen we ergens tussen realiteit en fictie. Het is lastig om realiteit en fictie te onderscheiden in sommige films. Cinema staat centraal in de relatie tussen illusie en realiteit. Maar wat is realisme in cinema? En hoe onderscheid je dat van fictie?
Veel films worden gemaakt als nabootsing van de realiteit, of zijn gebaseerd op een echt gebeurt verhaal. Maar in hoeverre is dit dan nog de realiteit? In dit artikel onderzoeken wij de lijn tussen realisme in cinema en fictie.
Geschiedenis van realisme
In onze gehele geschiedenis bestaat er al een soort drang om de werkelijkheid na te bootsen. Zowel in schilder- als beeldhouwkunst zijn er realistische kopieën gedurende de gehele geschiedenis tot op de dag van vandaag geproduceerd. Maar net zoals roddels zich verspreiden en dan veranderen, gebeurt dat ook met de verhalen en tekeningen van mensen. Dus in hoeverre zijn deze kopieën nog realiteit?
Griekse kunst, ongeveer 500 voor Christus, schilderde een kunstenaar al schilderijen die de realiteit moesten nabootsen. Toen waren het voornamelijk nog dingen als vogels die druiven wilde eten, of het stromende water aan de overkant van het bos. Door de jaren heen veranderde dat. In de 19e eeuw werden de dieren die voorheen geschilderd werden mensen. Het realisme bestond toen voornamelijk uit dingen die in het dagelijks leven naar voren kwamen.
Met de komst van fotografie en film opende zich al weer een heel nieuw hoofdstuk van realisme. Dingen konden nu echt vast gelegd worden, er kon niks veranderd aan worden. Cinema is onlosmakelijk verbonden met de materiële wereld.
Opkomst van film en fotografie
Het nabootsen van de werkelijkheid met de komst van fotografie en film is compleet veranderd. Mimesis (Letterlijke betekenis: Imitatie, nabootsing) werd een grote term in die tijd. Het tegenovergestelde van Mimesis is Diegenis (nabootsen van de fictieve werkelijkheid). Het grootste verschil is dat Mimesis de realiteit laat zien, en Diegenis vertelt de realiteit. Wat inhoud dat er bij Diegenis nog wel is dingen extremer of mooier werden gemaakt.
Realisme is een ingewikkeld begrip, er is niet één werkelijkheid, één waarheid of één realiteit. Ieder verhaal heeft meerdere perspectieven. Ook in een film kan realisme verschillende perspectieven of betekenissen hebben. Zo kan het wijzen op het realisme van de acteur, de geloofwaardigheid waarin de acteur zijn rol speelt. Of naar het realisme van het verhaal, in hoeverre is het echt gebeurt?
Realisme in film
Aristoteles is een griekse kunstenaar, filosoof en wetenschapper die kunst zag als een schets van de realiteit. De meeste verhalen uit Hollywood staan nog steeds zeer dichtbij zijn theorie, van het schetsen van de werkelijkheid. Door dat Hollywood cinema gestandaardiseerd is, weten toeschouwers wat ze kunnen verwachten.
Door die theorie kennen we ook vaste rollen: de held, de schurk, etc. Later is pas fictie naar voren gekomen en werd er pas gewerkt met verzonnen dingen. Ook kwam dat doordat de technologie het toeliet. Zo kwamen er dingen als lichteffecten, make-up, special effects en ga zo maar door.
Realisme in fim is geen genre en ook geen stroming. Er zijn geen regels en er is geen vast onderwerp voor. Het is eerder een situatie die wordt geprojecteerd op een film situatie. Zo maken ze een beeld van de realiteit, maar op een leukere en een meer entertainment manier.
Realisme in fim is daarnaast ontstaan als een concept dat de herkomst van cinematografische beelden en de relatie tussen film en realiteit onderzoekt. In dit onderzoek bestuderen ze de rol van betrekking tot het begrijpen van de wereld waarin we leven.
Stijlen binnen realisme in film
Er zijn een aantal stijlen waarbij de term realisme terug komt. Het poëtisch realisme in Frankrijk, het Neorealisme in Italië, Nouvelle Vague in Frankrijk, en nog niet zo lang geleden ontstond Dogme 95 in Denemarken. In elke stijl zit een ander kenmerk waarop zij omgaan met realisme in cinema.
Vaak gaat het over verhalen van lokale bewoners die in grote films, zoals Hollywood films, niet aan bod komen. Ze bootsen de realistische samenleving na. Zo komen er onderwerpen aan bod als werkloosheid, de arbeidersklasse en criminaliteit.
Film uit het Neorealisme uit de jaren 50 en 60 worden vaak op locatie gefilmd, er wordt ook bijna geen gebruik gemaakt van acteurs. Ook wordt er bijna niks ge edit in die films, dit is dus echt de ruwe realiteit die ze willen laten zien,
Dogme 95 doet dat weer op een andere manier. De camera wordt vastgehouden in de hand. Dit zorgt voor een schokkerig beeld. De kijker krijgt zo echt het gevoel dat ze in de film zitten. De realiteit wordt dus ook hier zo goed mogelijk na gemaakt. Vooral de ervaring van de toeschouwer staat hier voorop.
Als je het hebt over realisme in film, denken veel mensen aan documentaires. Echter is dit niet altijd waar. Veel documentaires zoeken de lijn tussen fictie en realiteit op. Het verhaal is non-fictief, maar de verfilming is overdreven. Wat er voor zorgt dat de lijn tussen fictie en realiteit vervaagd.
Alle films worden ondertussen gemaakt in het grijze gebied, het gebied tussen realiteit en fictie!
Opvatting over realiteit tussen cinema en realiteit
Er is geen boek dat je verteld wat realiteit is en wat niet. Zoals al eerder beschreven is, is dat realisme meerdere vormen heeft. Francesco Casetti, een Italiaanse filmtheoreticus in de jaren 50, begon hier ooit een onderzoek naar.
Het onderzoek gaat over de relatie tussen cinema en realiteit. Hij stelt dat het om twee centrale punten gaat. Ten eerste is er een verzet tegen het beeld als venster en ten tweede willen mensen daadwerkelijk de harde realiteit zien?
Een andere filmtheoreticus en scenarioschrijven, genaamd Cesare Zavattini vindt dat het grijze gebied tussen het echte leven en een spektakel moet verdwijnen. Hij vindt dat verhale van het ‘echte’ leven verwerkt moeten worden in een fictieve vorm. Zo krijg je een goed verhaal, dat aantrekkelijk is verfilmd.
Het ligt er dus echt aan met wie je spreekt. Veel mensen vinden dat de lijn tussen realiteit en fictie moet verdwijnen. Anderen vinden dit juist niet. Die vinden dat het mensen waanbeelden geeft en dat de wereld een schoonheid op zichzelf is.
Conclusie
Realisme in cinema is een brede term die op veel verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. Een ding is wel zeker: door de opkomst van fotografie en film is het beeld compleet veranderd. Een foto of video is veel betrouwbaarder dan een schilderij of beeldhouwkunst. We zijn nu door camera’s in staat om de materiële wereld vast te leggen.
De wereld is gemedialiseerd, je komt dagelijks meer dan honderde beelden tegen van de wereld om je heen. Soms worden beelde extremer gemaakt dan dat het eigenlijk is. Dus kan je als filmmaker nog wel de normale realiteit laten zien?
Door inderdaad het bewerken van beelden en andere zaken wordt dat lastig. Ook wordt de ‘echte’ wereld gezien als saai of niet interessant. Dat komt omdat we meer gewend zijn door de nieuwste techniek. Er worden tegenwoordig films gemaakt over de ruimte of anderen dingen, waarbij mensen hun fantasie werkelijkheid zien worden.
Het is dus als filmmaker heel lastig om nu een schets te maken van de realiteit en het spannend te houden. Al snel worden er extra dingen toegevoegd, of dingen extremer gemaakt dan dat iets is. Toch zit er in bijna iedere film een kern van realiteit.
Dus de uitspraak van Zavattini in de jaren 50 is toch een soort van uitgekomen! Alle films worden ondertussen gemaakt in het grijze gebied, het gebied tussen realiteit en fictie!